Choroby układu sercowo-naczyniowego

Choroby serca i układu sercowo-naczyniowego są bardzo niebezpieczne dla starszych osób, bardzo silnie obciążają funkcjonowanie całego organizmu. Obecnie choroby układu krążenia należą do najczęstszych przyczyn śmierci. Jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia takiej choroby w zaawansowanym wieku? Jakie choroby układu krążenia najczęściej rozwijają się u starszych osób? Jak dbać o swoje zdrowie, jeżeli już wystąpią takie choroby?

Wraz z wiekiem wzrasta zachorowalność na choroby układu krążenia. Znaczący wpływ na rozwinięcie się takich chorób ma niezdrowy tryb życia. Statystyki pokazują, że większym ryzykiem obarczeni są mężczyźni w wieku senioralnym niż kobiety w tym samym przedziale wiekowym. Samo leczenie farmakologiczne to jedynie połowa sukcesu, bardzo ważny jest także tryb życia oraz zdrowe odżywianie. Przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią poważny problem, jednak przy zachowaniu odpowiednich wskazań możliwe jest bardzo duże ograniczenie występowania objawów oraz opanowanie choroby. Warto wiedzieć także, jakie badania profilaktyczne pozwolą na wczesne wykrycie choroby.

Jakie schorzenia układu sercowo-naczyniowego szczególnie zagrażają osobom starszym?

Jedną z najbardziej powszechnych i często spotykanych chorób u seniorów jest nadciśnienie tętnicze. Rozpoznanie tej dolegliwości jest możliwe po zaobserwowaniu utrzymującego się ciśnienia tętniczego o wartości przekraczającego 140/90 mmHg (ciśnienie skurczowe/ciśnienie rozkurczowe) i wówczas niezbędna jest konsultacja lekarska. Kluczową rolę w leczeniu i kontrolowaniu tego schorzenia jest pilnowanie przez chorego codziennych pomiarów ciśnienia, co pozwoli monitorować skuteczność terapii leczniczej.

Zazwyczaj leczenie tej choroby przewlekłej jest procesem trwającym do końca życia chorego. Wdrożenie leczenia i w konsekwencji obniżenie ciśnienia tętniczego jest niezwykle ważne, ponieważ nieleczone nadciśnienie może prowadzić m.in. do zawału serca, wylewu krwi do mózgu czy też niewydolności krążeniowej. Warto wiedzieć o tym, że nadciśnienie tętnicze może przez wiele lat lub w ogóle nigdy nie dawać żadnych specyficznych objawów, a symptomy takie jak szybkie męczenie się i łapanie zadyszki jest po prostu kojarzone z wiekiem, a nie z wystąpieniem choroby. Z tego powodu warto od czasu do czasu skontrolować swoje ciśnienie, a w przypadku zauważenia jego wysokiej wartości zacząć cyklicznie mierzyć ciśnienie, by w porę zareagować jeśli będzie się utrzymywało na wysokim poziomie.

Choroba wieńcowa

Chorobę wieńcową wywołuje zwężenie naczyń krwionośnych, co utrudnia prawidłowy przepływ krwi. Wiąże się to z niedostatecznym dotlenieniem serca i tkanek, w czasie wysiłku lub stresu może pojawić się ból w klatce piersiowej. Dosyć charakterystycznym objawem choroby są duszności, które pojawiają się u wielu chorych w chwilach wysiłku. Jeżeli w naczyniach pojawi się niedrożność, może dojść do zawału serca. Przyczyną tej choroby bardzo często bywa zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, który odkłada się w naczyniach krwionośnych i zwęża światło naczynia, lub też miażdżyca naczyń wieńcowych.

Do skutecznego leczenia choroby wieńcowej niezbędne jest wykrycie, zdiagnozowanie i leczenie chorób towarzyszących, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie. W ciężkich i zaawansowanych przypadkach choroby wieńcowej konieczny jest nawet przeszczep serca. Bardzo ważne przy skutecznym leczeniu choroby wieńcowej jest wyeliminowanie tzw. czynników ryzyka, o których będzie mowa w dalszej części. Choroba wieńcowa jest bardzo poważnym schorzeniem i powodzenie terapii leczniczej wymaga stuprocentowego stosowania się chorego do poleceń lekarza, nawet jeżeli ustąpią objawy somatyczne nie wolno zaniechać właściwego postępowania.

Zaburzenia rytmu serca

Arytmia serca również jest schorzeniem często wykrywanym u pacjentów kardiologicznych. Zaburzenia rytmu serca mogą polegać na jego przyspieszeniu, spowolnieniu lub nieregularności. W zależności od okoliczności może być dolegliwością niezagrażającą zdrowiu, ale też może sygnalizować poważny problem zdrowotny, m.in. chorobę niedokrwienną serca czy nadciśnienie tętnicze. Arytmia może mieć charakter epizodyczny i występować tylko w określonych okolicznościach (np. przy wysiłku czy dużym stresie) albo po prostu pojawiać się od czasu do czasu, może mieć także charakter stały i utrzymywać się ciągle lub z przez bardzo długie okresy podzielone krótkimi przerwami.

Arytmia może być bezobjawowa lub dawać oznaki w postaci tzw. „kołatania serca”. Arytmia bezobjawowa może być zauważona przez lekarza rodzinnego podczas zwyczajnego badania kontrolnego, następnie rozpoczyna się proces diagnozowania i wdrażania odpowiedniego leczenia. Jeżeli występują objawy takie jak duszności, ból i ucisk w klatce piersiowej, omdlenia i inne, należy zgłosić się do lekarza w celu potwierdzenia lub wykluczenia arytmii i odnalezienia przyczyn takich symptomów.

Zawał serca

Oczywiście chorób sercowo-naczyniowych jest znacznie więcej, jednak powyższe schorzenia znajdują się w niechlubnej czołówce, jeśli chodzi o liczbę zachorowań. Jedną z najgroźniejszych konsekwencji rozwijających się chorób układu krążenia (a w szczególności choroby wieńcowej) jest zawał serca, którego ryzyko wystąpienia u chorych na schorzenia układu krążenia po 65. roku życia jest relatywnie duże. Zawał serca powstaje w wyniku długotrwałego niedokrwienia mięśnia sercowego.

Jeżeli dojdzie do zawału serca, śmiertelność sięga nawet połowy przypadków jego wystąpienia. Przeżycie zawału serca nie gwarantuje powrotu do pełnej sprawności (takiej, jak przed zawałem). Po zawale niezbędna jest długotrwała rehabilitacja a także profilaktyka wtórna, która ma na celu znaczne zmniejszenie ryzyka powtórzenia się zawału w przyszłości. W tym miejscu warto szerzej omówić tzw. czynniki ryzyka, które właśnie odpowiadają nie tylko za większe prawdopodobieństwo wystąpienia chorób układu krążenia, ale także utrudniają skuteczność terapii leczniczej. Wszystkie te czynniki znacząco podnoszą również ryzyko zawału serca, nawet u osób, które do tej pory nie leczyły się na serce i nie miały żadnych widocznych objawów.

Czynniki ryzyka chorób układu krążenia

Na większość z nich każdy ma wpływ. Są także czynniki, na które nie ma wpływu, jednak wykluczenie lub zminimalizowanie tych zależnych od swojego trybu życia i postępowania i tak jest kluczowe dla obniżenia ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia lub rozwój już istniejących chorób. Jednym z takich czynników ryzyka, które można samodzielnie wyeliminować, jest palenie tytoniu. W przypadku jakichkolwiek problemów z układem sercowo-naczyniowym lub występowania czynników, na które nie ma się wpływu, rozstanie się z tym nałogiem jest absolutnie obowiązkowe. Bardzo ważne jest także, żeby z palenia papierosów zrezygnowały także osoby wspólnie zamieszkujące z chorym (lub zagrożonym wystąpieniem choroby).

Bardzo obciążająca dla organizmu jest zła dieta; nadwaga i otyłość (szczególnie brzuszna), a także wysoki poziom cholesterolu znacznie podnosi prawdopodobieństwo wystąpienia chorób. Wpływa to także na rozwój cukrzycy, a ta choroba często towarzyszy schorzeniom układu krążenia i utrudnia ich leczenie. Bardzo szkodliwe dla organizmu jest również nadużywanie alkoholu. Wreszcie niebezpieczeństwo stwarza także brak ruchu, aktywność fizyczna (umiarkowana, rekreacyjna – nie chodzi przecież o wyczynową) jest konieczna dla prawidłowej pracy serca.

Czynniki ryzyka chorób układu krążenia, na które nie można wpłynąć – najgroźniejszym z nich są obciążenia rodzinne. Jeżeli wśród bliskich osób wystąpiły przypadki zachorowań na schorzenia sercowo-naczyniowe, wzrasta podobieństwo zachorowania osoby obciążonej w ten sposób. Do innych czynników należy płeć – choroby układu krążenia częściej dotykają mężczyzn, a także wiek – jak już zostało wspomniane, po 65. roku życia szczególnie zwiększa się zachorowalność na tego typu choroby.

Badania profilaktyczne

Jakie badania profilaktyczne powinno się wykonywać, aby wcześnie wykryć problemy z układem krążenia? Taką podstawą jest pomiar ciśnienia. Starsze osoby powinny stale monitorować swoje ciśnienie, szczególnie, jeśli od czasu do czasu zdarza się, że jest ono bardzo wysokie. Dzięki temu bardzo szybko zostanie zauważone wystąpienie nadciśnienia (powtarzająca się wysoka wartość ciśnienia tętniczego). Warto także wykonywać kontrolne pomiary poziomu cukru we krwi oraz poziomu cholesterolu. Cukrzyca oraz podwyższony cholesterol mogą przyczynić się do rozwoju chorób układu krążenia. Lekarz może zalecić także wykonanie badania EKG lub EKG Holter, co zwykle jest zlecane po zaobserwowaniu jakichś nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu krążenia.

Porzucenie złych nawyków

Rzucenie palenia nawet po wielu latach trwania w tym nałogu daje wymierne skutki i warto to zrobić dla swojego zdrowia. Argument, że skoro paliło się czterdzieści lat, to teraz już nic się nie zmieni, nie jest prawdziwy i stanowi tylko wymówkę przed rzuceniem palenia. W trosce o swoje serce warto także zmienić swoją dietę, jeśli nie jest zdrowa. Należy wyeliminować sól kuchenną, zrezygnować z tłustych potraw, przerzucić się na potrawy gotowane i pieczone kosztem smażonych w tłuszczu. Warto włączyć do diety także większą ilość mięsa ryb, które jest bardzo ważnym źródłem substancji odżywczych. Ważny jest także spokój oraz komfort psychiczny. Szczególnie osoby starsze powinny unikać stresu i silnych emocji. Seniorzy powinni także pamiętać o częstym kontrolowaniu ciśnienia, a także o wykonywaniu badań kontrolnych. Rodzaj i częstotliwość badań wskaże lekarz, w zależności od indywidualnych potrzeb i uwarunkowań pacjenta. Dzięki temu będzie możliwe uniknięcie lub wczesne rozpoznanie i opanowanie choroby.