Udar – jak się uchronić?

Jednym z najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia stanów jest udar mózgu. Poza zawałami serca i nowotworami to trzecia najczęstsza przyczyna umieralności wśród osób starszych. Warto upewnić się czy jesteśmy w grupie ryzyka wystąpienia udaru i na co powinniśmy zwrócić uwagę w życiu codziennym, aby zmniejszyć ewentualne prawdopodobieństwo jego wystąpienia.

W starszym wieku, gdy organizm człowieka zaczyna sprawować swoje funkcje nieco gorzej, jesteśmy narażeni na wiele niebezpieczeństw utraty zdrowia. Powinniśmy szczególnie przyjrzeć się stanowi wszystkich aspektów zdrowotnych, aby w miarę możliwości szybko zareagować na niepokojące oznaki, które nie zawsze są od razu widoczne i możliwe do wykrycia. Z tego względu najważniejsze powinny stać się dla nas regularne, okresowe badania i wizyty u lekarza. Pomoże to nie tylko kontrolować nasz stan zdrowia i trzymać przysłowiową rękę na pulsie,. Również uświadomi nas o pewnych szczególnych i czasem indywidualnych zagrożeniach, na jakie możemy być narażeni.

Czym jest udar mózgu i jakie są jego rodzaje?

Udary mózgu dzielimy na dwa rodzaje. Pierwszym i najczęściej występującym rodzajem udaru jest udar niedokrwienny. Powstaje on w wyniku zatoru naczynia krwionośnego, które dostarcza krew do mózgu. Skutkuje to niedotlenieniem komórek i ich obumieraniem. Nawet krótkie niedotlenienie fragmentów mózgu może spowodować nieodwracalne zmiany i trwale odebrać człowiekowi zdolność do normalnego funkcjonowania. Udar niedokrwienny to 80% wszystkich występujących udarów. Naczynia krwionośne w wyniku udaru niedokrwiennego blokowane są w wyniku zakrzepu lub zatoru. Oderwany z innego miejsca skrzep może zaczopować drobne i delikatne tętnice w mózgu.

Zakrzepy takie powstają najczęściej w wyniku nieodpowiedniego trybu życia, diety i tym samym wysokiego poziomu cholesterolu, choroby miażdżycowej naczyń krwionośnych i serca, a także w wyniku nieodpowiedniej pracy zastawek serca, spowodowanej innymi przyczynami lub migotania przedsionków, które wzmagają tworzenie się skrzepliny. Do udaru niedokrwiennego może dojść nie tylko z powodu zatoru naczyń, ale również w wyniku zwężenia tętnic, np. szyjnych, co można stwierdzić dokładnie po przeprowadzeniu badania dopplerowskiego (USG Dopplera). W takim przypadku, gdy dojdzie do długotrwałego niedotlenienia części mózgu, mówimy nie o zakrzepie, ale o zatorze.

Rodzaje udaru

Udar niedokrwienny może częściowo upośledzić niektóre z funkcji naszego aparatu mowy, wzroku, słuchu i zaburzyć odczuwanie bodźców. Zwykle nie kończy się śmiercią, ale po jego nastąpieniu bardzo prawdopodobne będzie ponowne wystąpienie w krótszym lub dłuższym okresie czasowym, co już zagrażać będzie życiu.

Innym rodzajem udaru, który występuje rzadziej, ale na ogół jest jeszcze groźniejszy dla zdrowia i życia, jest udar krwotoczny, pospolicie zwany wylewem krwi do mózgu. Udar krwotoczny ma miejsce w wyniku przerwania ciągłości naczynia krwionośnego. Jest to spowodowane jest wysokim ciśnieniem tętniczym krwi, najczęściej utrzymującym się u seniora długimi latami. Udary krwotoczne dzielimy na śródmózgowe i podpajęczynówkowe. Na podwyższone ciśnienie krwi również wpływa nieodpowiedni tryb życia oraz źle skomponowana dieta. Badanie tomograficzne pozwala na zdiagnozowanie rodzaju udaru jaki miał miejsce i określenia obszaru mózgu, który został dotknięty, a co za tym idzie – wskazania, jakie funkcje mózgu mogły zostać upośledzone. Udar krwotoczny może skończyć się częściowym lub całkowitym paraliżem ciała. Niestety, ale często w wyniku udaru krwotocznego dochodzi do zgonu. Dlatego tak ważne jest niedopuszczenie do wystąpienia udaru i możliwe wyłączenie się z grupy największego ryzyka poprzez zastosowanie odpowiednich kroków w naszym życiu codziennym.

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z udarem tuż po wystąpieniu?

W przypadku, gdy już doszło do udaru, ważne jest, by w porę zorientować się w sytuacji, jeszcze przed przyjazdem pomocy medycznej. Osoba dotknięta udarem mózgu najczęściej odczuwa piorunująco silny ból głowy o charakterze kłującym, drętwienie kończyn lub połowy ciała. Takie drętwienie może być też ograniczone do części twarzy lub samej ręki. W przypadku wystąpienia udaru, towarzyszą mu także zaburzenia mowy, widzenia i świadomości. Aby wstępnie zdiagnozować czy mamy do czynienia z udarem, należy przeprowadzić krótki test u osoby, która nagle wykazała wymienione objawy.

Po pierwsze sprawdzić, czy osoba taka potrafi podnieść jednocześnie obie ręce ponad głowę; czy jest w stanie się uśmiechnąć i mimika jej twarzy po jednej i drugiej stronie jest równomierna, nie doszło do paraliżu mięśni twarzy, a uśmiech jest równomierny bez zapadania się jednej strony ust. Ponadto prosimy o wypowiedzenie zdania, najlepiej wielokrotnie złożonego, by zweryfikować czy osoba z podejrzeniem udaru jest w stanie bez problemu i zacinania się powtórzyć po nas.

W przypadku, gdy którykolwiek z punktów nie może zostać prawidłowo wykonany, istnieje duże ryzyko, że wystąpił udar. Należy wówczas bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. W sytuacji, gdy zdarzy się udar krwotoczny, dochodzi do obrzęku mózgu, który może powodować nawet trudności w oddychaniu i nieprawidłowości w krążeniu krwi. Rzadko, ale również zdarza się utrata świadomości. Wtedy konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna i reanimacja. Tomografia komputerowa powinna zostać wykonana zaraz po trafieniu do szpitala i w czasie 30 minut po wystąpieniu ostrych objawów. Zyskujemy wówczas największą szansę na możliwie jak najskuteczniejszą pomoc choremu.

Kiedy senior znajduje się w największej grupie ryzyka wystąpienia udaru mózgu?

Udar mózgu może wystąpić u każdego. Jednak najbardziej zagrożone są osoby starsze, które: cierpią na zaburzenia rytmu serca, mają nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom „złego”cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi, zwiększoną krzepliwość krwi, chorują na cukrzycę lub migrenę. Ponadto: u krewnych w ich rodzinie już występowały udary mózgu, oni sami palą papierosy i nadużywają alkoholu, mają zapalenie naczyń krwionośnych lub zakrzepicę, są otyłe lub z dużą nadwagą, prowadzą siedzący tryb życia. Większość udarów mózgu jest jednak wynikiem zaniedbania wysokiego ciśnienia tętniczego, zwłaszcza takiego, w przypadku którego odnotowywane są nagłe i gwałtowne skoki. Dlatego tak ważne są częste pomiary i przy tendencji do wysokiego ciśnienia, kontrolowanie jego skoków oraz zastosowanie się do wskazówek lekarza, które w szczególności będą obejmowały właściwy tryb życia i dietę.

Udar – jak się uchronić?

W przypadku tendencji do podwyższonego ciśnienia dobrze jest wyeliminować spożywanie napojów takich jak: kawa naturalna, mocna herbata, alkohol, drinki energetyzujące. Nie palmy papierosów, które są również bardzo szkodliwe dla naszego układu krwionośnego. Powodują choroby serca i zaburzenia w funkcjonowaniu krwioobiegu. Ograniczmy spożywanie soli, która przede wszystkim niekorzystanie podwyższa ciśnienie. Pół łyżeczki soli dziennie stanowi absolutną granicę dla osób z nadciśnieniem. Przy czym należy pamiętać, że sól zawarta jest prawie w każdym spożywanym produkcie gotowym i pakowanym, nawet tam, gdzie niekoniecznie się jej spodziewamy, bo np. w słodyczach.

Wymienioną dawkę dostarczamy więc naszemu organizmowi często mimo woli i świadomości. Dlatego w przypadku osób z nadciśnieniem, dobrze byłoby w ogóle nie sięgać po sól przygotowując posiłki domowe. Początkowo jedzenie może nam się wydawać pozbawione wyrazistości smaku, ale z czasem z pewnością przywykniemy do naturalnego smaku, a nasz organizm dzięki takiemu zabiegowi na pewno odetchnie z ulgą. Poza tym sól możemy z powodzeniem zastąpić innymi, zdrowymi ziołami i przyprawami, a przynajmniej, jeśli już nie możemy się bez niej obyć, sięgnąć po tę potasową, która ma dużo mniejszą zawartość sodu w swoim składzie. Unikajmy szybkiego jedzenia typu fast food, potraw marynowanych i konserw.

Ryzyko udaru a dieta

Powinniśmy także zadbać o odpowiedni poziom cholesterolu, aby nie narażać się na chorobę miażdżycową naczyń krwionośnych wokół naszego serca. Jeżeli mamy podwyższony poziom złego cholesterolu, unikajmy potraw smażonych, tłustych, zwłaszcza tłuszczy zwierzęcych, a więc smalcu, a także ograniczmy spożycie mięsa. Nie sięgajmy po obfite i wysokokaloryczne desery. Warto w swojej diecie ograniczyć jaja i wysokotłuszczowe produkty mleczne, na rzecz większej ilości warzyw i owoców. To pomoże zachować zdrowie i na pewno nie obciąży układu krwionośnego.

Zadbajmy także o odpowiednie dawki ruchu, które normalizują krążenie, spalają nadmiary tkanki tłuszczowej i poprawiają ogólnie dobre samopoczucie oraz ćwiczą naszą kondycję. W starszym wieku jest to szczególnie ważne. Pamiętajmy by w przypadku wysokiego ciśnienia nie stosować zbytnio forsownych ćwiczeń fizycznych, które mogłyby dodatkowo podwyższyć ciśnienie. Najlepszy będzie równomierny, rozłożony w czasie wysiłek, który nas nie przeciąży. Seniorzy powinni również unikać wilgotnego powietrza, upałów oraz przebywania na dużych wysokościach, które niekorzystanie wpływają na osoby z podwyższonym ciśnieniem i ogólnie osoby starsze.

Dobrze także wystrzegać się stresu, nie denerwować się i zachować stoicki spokój w trudnych sytuacjach. Zwłaszcza w obliczu takich wydarzeń, na które nie mamy wpływu. Nie ulegajmy zdenerwowaniu i nie zamartwiajmy się, a przede wszystkim nie kreujmy naszej przyszłości w czarnych barwach. Optymistyczne spojrzenie na życie na pewno bardzo się przyda. Wiek starszy i sędziwy mają być okresami spokoju, odpoczynku i wytchnienia w naszym życiu.

Leki działające prewencyjnie, mogące zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru u osób z grupy ryzyka

W celu obniżenia ciśnienia możemy zwiększyć spożycie witaminy C, ponieważ kwas askorbinowy ma m.in. takie właściwości. Natomiast aby obniżyć krzepliwość naszej krwi, lekarze zalecają zażywanie popularnej aspiryny, czyli kwasu acetylosalicylowego ASA, który rozrzedza krew. Nie należy jednak nadużywać takiego rozwiązania. Może to doprowadzić do uszkodzenia błon śluzowych żołądka, a także przyczynić się do powstawania wrzodów. W przypadku patologicznych stanów zakrzepowych, kwas acetylosalicylowy podaje się osobom zagrożonym dojelitowo.

Inną metodą farmakologiczną mogącą uchronić przed udarem, gdy istnieje już średnie bądź duże ryzyko wystąpienia, może być warfaryna. Środek ten podawany doustnie również rozrzedza krew i działa antagonistycznie względem witaminy K, hamując proces aktywnego tworzenia krzepliwości przez organizm. Przyjmowanie warfaryny zapobiegnie powstawaniu zakrzepów, rozpuści dotychczasową skrzeplinę, która mogłaby oderwać się i powędrować z krwią do naczyń krwionośnych w mózgu. Jeszcze innym środkiem stosowanym w prewencji udarów i przeciwko powikłaniom zatorowo-zakrzepowym jest eteksylan dabigatranu, bardzo silny inhibitor trombiny. Zapobiega przemianie fibrynogenu w fibrynę działając w osoczu krwi i wątrobie. Jest zdecydowanie najsilniejszym i najskuteczniejszym lekiem przeciwzakrzepowym, jednak jak każdy lek ma również przeciwwskazania do stosowania.

W zależności od stopnia zagrożenia udarem oraz indywidualnego stanu naszego zdrowia, lekarz dobierze odpowiednią metodę prewencyjną, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru. Pamiętajmy, że nigdy nie ma gwarancji uchronienia się przed udarem. Nie ma stuprocentowo skutecznej profilaktyki, która ustrzegłaby nas przed możliwością wystąpienia tego groźnego dla naszego zdrowia i życia stanu. Możemy jednak wykluczyć się z grupy największego i średniego ryzyka; a więc zmniejszyć prawdopodobieństwo, że udar kiedykolwiek wystąpi.