Osteoporoza – jak przeciwdziałać?

Podczas starzenia się organizmu, gęstość mineralna kości maleje, stają się one zatem lżejsze, a co za tym idzie, łatwiej o ich złamania i trudniej o szybką regenerację. Kości z wiekiem tracą również swoją elastyczność i stają się bardziej kruche.

Układ kostny jest naturalnym stelażem dla naszego ciała. Podtrzymuje je, umożliwia ruch i zachowanie postawy wyprostowanej. Szczyt rozwoju szkieletu przypada na 20-25 rok życia. Wówczas jest on najbardziej rozwinięty, a co za tym idzie najmasywniejszy i najcięższy. Sam szkielet może wtedy ważyć od 15 do nawet 25 kilogramów – w zależności od wielkości człowieka. Jak każda część ludzkiego ciała, ulega on jednak stopniowemu zużywaniu.

Czym jest osteoporoza?

Osteoporoza jest chorobą kośćca polegającą na obniżeniu jego gęstości mineralnej do niebezpiecznego poziomu, który grozi częstszymi złamaniami. Wiąże się to z postępującym w czasie odwapnieniem kości. Wapń jako składnik budulcowy szkieletu jest z czasem coraz słabiej przyswajalny przez ludzki organizm. Dzieje się tak w wyniku dużo mniejszej aktywności enzymu odpowiedzialnego za rozkład witaminy D w jelicie człowieka. Witamina ta ułatwia naturalne przyswajanie wapnia. Z chwilą słabszego jej metabolizmu stężenie tego pierwiastka we krwi również zostaje obniżone, co nie pozostaje bez wpływu na kości. Osteporoza jest chorobą przewlekłą i bardzo zjadliwą. Pozornie nie daje żadnych symptomów swojej obecności. Dopiero, gdy dojdzie do złamania podczas rutynowej czynności dnia codziennego, osoba chora dowiaduje się u lekarza, że przyczyną jest postępująca od lat osteoporoza. Senior borykający się z tą przypadłością wie jak niemiła bywa ona w skutkach, jak wiele wysiłku należy włożyć w jej długotrwałe leczenie i przeciwdziałanie nawrotom.

Czym objawia się osteoporoza?

Choroba dotyka zdecydowanie częściej kobiety, niż mężczyzn. Grupa największego ryzyka to osoby po 45 roku życia. Zaliczyć tu można kobiety w trakcie menopauzy (lub tuż po menopauzie) oraz mężczyzn, u których andropauza wystąpiła przed 45 rokiem życia. Szczególnie narażone są osoby szczupłe, które mają drobną budowę ciała i osoby, u których w rodzinie osteoporoza już się pojawiała. W przypadku, gdy mamy z nią do czynienia, pierwsze złamania występują w okresie od 45 do 60 roku życia i dotyczą głównie kości nadgarstka i kości promieniowej. Seniorzy po 60 roku życia w przypadku braku leczenia i/lub, co gorsza, świadomości istnienia osteoporozy, mogą mieć do czynienia ze złamaniami kości ramienia, barku, a także odcinków lędźwiowych i piersiowych kręgosłupa. Po 70 roku życia choroba może dać o sobie znać w postaci złamań szyjek kości udowych.

Warto poddać się odpowiednio szybciej profilaktycznemu badaniu densytometrycznemu, które pomoże ustalić czy z naszym układem kostnym jest wszystko w porządku. Badanie takie jest niezwykle precyzyjne. Nie musimy się też niczego obawiać, ponieważ jest bezbolesne i nie trwa długo. Polega na przeskanowaniu odcinka kręgosłupa lub przedramienia promieniami RTG. Warto więc zapisać się na nie zawczasu i wykonywać regularnie raz w roku już po 45 roku życia. Wynik badania gęstości będziemy mogli obejrzeć na wygenerowanym elektronicznie wykresie, na którym naniesiono trzy przedziały oznaczone kolorami oraz wskaźnik, w którym z nich plasują się nasze kości. Kolor zielony to odpowiednia i zdrowa gęstość kośćca, kolor żółty to już stan patologiczny i obniżona gęstość zwana osteopenią, natomiast kolor czerwony oznacza, że mamy do czynienia z osteoporozą. Norma T-score to powyżej -1, osteopenia – gdy T-score znajdzie się w przedziale: -1 do -2,5, a osteoporoza to T-score na poziomie poniżej -2,5.

Co sprzyja powstaniu osteoporozy?

Rozwojowi choroby sprzyja mała dawka ruchu, siedzący tryb życia, nieodpowiednia dieta uboga w wapń i witaminę D3, picie kawy i herbaty oraz palenie papierosów. Kawa przez zawartość kofeiny i czarna herbata zawierająca duże dawki fluoru, wypłukują z organizmu wapń, który i tak jest coraz słabiej przyswajany z racji wieku. Podobnie działa dym papierosowy, który zawiera kadm, substancję szkodliwie działającą na strukturę wapniową kości. Znaczne niedobory wapnia spotęgowane w wyniku nieodpowiedniego trybu życia i dostarczania wymienionych używek, mogą skutkować początkowo osteopenią, później zaś osteoporozą.

Osteopenia jest stanem obniżenia gęstości mineralnej kości do niższego, już anormalnego i narażonego na złamania. W przeciwieństwie do osteoporozy, zachowana jest nadal zdolność do właściwej mineralizacji i odkładania w kościach fosforanu wapnia. Organizm potrafi więc jeszcze, przy odpowiednio zachowanej diecie i właściwym trybie życia, samodzielnie odbudowywać struktury kośćca. Często jednak osteopenia prowadzi już jednak nieuchronnie do osteoporozy. W przypadku tej drugiej, konieczne staje się niestety leczenie farmakologiczne. Głównie lekami, które zawierają witaminę D3, a także które pobudzają aktywność enzymu-metabolitu.

Jak przeciwdziałać – Jakie leki?

Cena terapii leczniczej w przypadku osteoporozy zwykle jest wprost proporcjonalna do jej skuteczności. Istnieją metody, dzięki którym można całkowicie wyeliminować przykre skutki osteoporozy, ale ich powszechność nadal jest niewielka, zwłaszcza w Polsce. Są to głównie zastrzyki i leki doustne nowej generacji, które przyjmuje się rzadziej, ale są skuteczniejsze, niż doraźne kuracje, jakie możemy sobie samodzielnie zafundować. Oczywiście zmiana trybu życia i odpowiednia dieta bogata w wapń, będą miały znaczenie i przyniosą trwalsze efekty, gdy już leczymy się farmakologicznie. W leczeniu postępującej osteoporozy ważną grupę leków stanowią bisfosfoniany, których głównym środkiem aktywnym jest kwas ibandronowy. Środek ten może pomóc odwrócić utratę tkanki kostnej i zwiększyć jej masę. Skutecznie redukuje ilość złamań u osób z postępującą osteoporozą. Preparat ma postać tabletek, które zażywamy po jednej raz w miesiącu przez kwartał lub pół roku. Oczywiście lek przepisywany jest na receptę po konsultacji z lekarzem i wcześniejszych badaniach, które wykazały istnienie osteoporozy lub osteopenii.

Z lekiem, który przeciwdziała chorobie i posiada składnik aktywny o działaniu przeciwdziałającym, powinniśmy połączyć przyjmowanie witaminy D3 w ilości znacznie przekraczającej normę dobową dla osoby zdrowej. Może to być np. trzykrotna dzienna dawka po 1000 mg, jednak takie zalecenie osoba cierpiąca na osteoporozę powinna również otrzymać od lekarza lub farmaceuty, gdyż jest to kwestia bardzo indywidualna. Trzecim kierunkiem, który powinien zostać obrany wraz z dwoma wymienionymi wyżej, powinien być właściwy dobór diety i zdrowy tryb życia, który nie pozwoli na postępowanie choroby i nie dopuści do jej nawrotów. Gdy już przyjmujemy witaminę D3, powinniśmy zjadać dużo produktów bogatych w wapń. Istnieje duża szansa, że będzie on lepiej przyswajany przez wspomaganie preparatami.

Jak przeciwdziałać – Jaka dieta?

Najważniejszymi źródłami wapnia i witaminy D3 w dobieranej diecie dla osób z osteoporozą są: mleko i przetwory mleczne, takie jak: sery, jogurty, kefiry, twarogi, a także: ryby, jaja, warzywa strączkowe: fasola, groch, bób, warzywa zielone: kapusta, brokuły, a ponadto: orzechy i ziarna, produkty zbożowe, nasiona: sezamu, maku, słonecznika, oliwa, olej lniany i rzepakowy, kasza gryczana i jaglana. Pamiętajmy by wspomóc się preparatami witaminowymi bogatymi w wapń, magnez i witaminę D3. Jest to ważne niezależnie od rodzaju terapii farmakologicznej, która towarzyszy nam przy leczeniu osteoporozy. Dobieranie produktów spożywczych będzie istotne dla prawidłowego utrzymania stanu naszych kości już do końca życia. Pamiętajmy więc, by z nich nie rezygnować. Powinniśmy również ograniczyć do minimum lub wyeliminować całkowicie, jeśli to możliwe, picie kawy i czarnej herbaty oraz bezwzględnie rzucić palenie papierosów.

Ćwiczmy dużo, uprawiajmy sport dostosowany do naszych możliwości, najlepiej na świeżym powietrzu i nie unikajmy spacerowania. Oczywiście wszystko w miarę możliwości i wydolności kondycyjnej, która również pogarsza się z racji wieku. Latem, dobrze gdy senior będzie pamiętał o wyeksponowaniu możliwie jak największej powierzchni ciała na działanie promieni słonecznych, które sprzyjają wnikaniu w skórę witaminy D3.

Opalanie będzie zatem dobrym pomysłem, ale jak we wszystkim, tak i tutaj potrzebny jest umiar i zachowanie odpowiednich proporcji, by sobie pomóc, ale nie zaszkodzić. Wpływ na leczenie zależy od optymalizacji bardzo wielu, czasem drobnych i niepozornych czynników, które mogą przyczynić się do odbudowy naszych kości. Możliwe, że będziemy borykać się z tą przykrą przypadłością już do końca życia. Jednak pamiętajmy drodzy seniorzy, że osteoporoza jest chorobą uleczalną i może być całkowicie wyeliminowana. Wszystko zależy od tego w jakim stadium zostanie wykryta, kiedy zastosuje się leczenie oraz jaki jest stan naszego organizmu. Pamiętajmy, że ważne jest wyrobienie zdrowych nawyków.