Problemy z dbaniem o zdrowie seniora – od hipochondrii po niechęć do leczenia

dbanie o zdrowie senioraZdrowie seniora – seniorzy są grupą niezwykle niejednolitą, jeżeli chodzi o dbanie o swoje zdrowie. Są wśród nich osoby, dla których kilka dni bez wizyty u lekarza to zdecydowanie za długo. Są także tacy, którzy odwiedzają specjalistę rzadko, tylko kiedy dolegliwości stają się już naprawdę dokuczliwe. Są jeszcze seniorzy, którzy uparcie odmawiają wizyty u lekarza tak długo, jak tylko są w stanie wytrzymać bez jego pomocy.

Dość trudno natomiast znaleźć starszą osobę, która do swojego zdrowia podchodzi z ostrożnością i rozwagą, prawidłowo reagując kiedy sytuacja tego wymaga, przestrzegając zaleceń lekarskich i nie wpadając w panikę z powodu błahej dolegliwości. Dlaczego tak się dzieje i gdzie leży problem? Ciekawy jest fakt, że często zupełnie odmienne postawy wynikają z tego samego powodu – obawy o swoje zdrowie. Jak nauczyć się prawidłowo dbać o swoje zdrowie, tak by na bieżąco monitorować stan zdrowia, ale nie wpadać w przesadne obawy? Profilaktyka, badania kontrolne i obserwowanie schorzeń przewlekłych ma kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia w podeszłym wieku, dlatego ważne jest, aby każdy senior potrafił właściwie reagować na pojawienie się dolegliwości, bez przesady ani w jedną, ani w drugą stronę.

Lęk przed chorobą u osób starszych

lęk przed chorobąNa początek warto bliżej przyjrzeć się obawom, które odpowiadają za niewłaściwe podejście do swojego zdrowia. W przypadku niektórych osób lęk przed chorobą pcha je do tego, że bez przerwy wędrują od lekarza do lekarza i poddają się licznym badaniom tylko po to, by wykluczyć rozmaite możliwe choroby. Bardzo często nadmierne obawy o swoje zdrowie prowadzą do nadinterpretowania drobnych sygnałów czy objawów, a stąd z kolei niedaleko już do rozwinięcia się hipochondrii.

Co ciekawe, starsze osoby, które unikają wizyt u lekarzy, czasami nawet lekceważą zalecenia lekarskie i ignorują nowe objawy; też często kierują się właśnie lękiem o swoje zdrowie. Wynika to z przyjęcia takiego założenia, że w starszym wieku zawsze coś dolega i różne objawy są normalne, a jeżeli jednak to symptomy czegoś poważnego – to lepiej nie wiedzieć. Niestety zdarzają się przypadki, że taka niechęć do specjalistycznej pomocy bywa podparta pojedynczymi zachowaniami niektórych pracowników służby zdrowia – zdarza się, że starsza osoba zgłaszając się z danymi dolegliwościami słyszy np. „w pani wieku coś musi boleć” czy inne tego typu sformułowania, które utwierdzają pacjenta w przekonaniu, że niesłusznie zgłosił się do lekarza i powinien przyzwyczaić się do swoich dolegliwości.

Hipochondria

hipochondriaLęk o swoje zdrowie może więc rozwinąć się w dwóch kierunkach i w każdym z nich przybierać różne natężenie. Skrajnym przykładem z jednej strony jest hipochondria – odbierana często z pobłażaniem lub irytacją, jednak w rzeczywistości jest prawdziwą chorobą. Hipochondria to nerwicowe zaburzenie psychiczne i jako takie stanowi faktyczną jednostkę chorobową. Wielu hipochondryków można znaleźć w grupie seniorów, ale nie tylko – ta przypadłość może się rozwinąć także znacznie wcześniej. Jest to bardzo złożone zaburzenie, jego przyczyny są niejednorodne i skuteczną terapię może przeprowadzić tylko specjalista, a kluczem do sukcesu jest uświadomienie sobie przez pacjenta, że jego problem nie leży w dolegliwościach fizycznych ale psychicznych. Czym objawia się hipochondria? Narzekanie starszej osoby na różne dolegliwości to jeszcze nie problem, jednak doszukiwanie się objawów chorobowych na siłę, wmawianie swojej choroby sobie i innym, niedowierzanie prawidłowym wynikom badań w przekonaniu, że zostały one źle wykonane – to już może być hipochondria.

Dla hipochondryka charakterystyczne jest poszukiwanie informacji o możliwych schorzeniach i analizowanie ich symptomów pod kątem objawów obserwowanych u siebie. Hipochondryk często idzie do lekarza z gotową „diagnozą” – od specjalisty oczekuje tylko potwierdzenia swojego złego stanu zdrowia. Brak takiego potwierdzenia powoduje, że hipochondryk albo powtarza badania w nieskończoność i szuka kolejnych specjalistów, albo po wykluczeniu jednego schorzenia wyszukuje sobie nową chorobę. Stosunkowo od niedawna dodatkowym zagrożeniem jest tzw. cyberchondria – zamartwianie się swoimi objawami spowodowane wyszukiwaniem w internecie informacji o tym, co mogą one sygnalizować (prawie każdy dowolny objaw można przypisać poważnej lub śmiertelnej chorobie). Warto wspomnieć o tym, że lęk przed chorobą oraz większość dolegliwości somatycznych (fizycznych) są autentycznie odczuwane przez hipochondryka i często jeszcze się nasilają, kiedy ma on wrażenie, że nikt nie traktuje jego zdrowia poważnie i ciągle nie ma diagnozy – mimo, że jest przekonany o tym, że jego ukryta choroba stanowi realne zagrożenie dla jego zdrowia i życia.

Co sprzyja hipochondrii?

dbanie o zdrowie senioraCzęsto hipochondrykami nazywane bywają osoby starsze, które zadręczają siebie i innych swoimi dolegliwościami i właściwie nie mówią o niczym innym. Takie zachowanie nie musi jednak być hipochondrią. Może wynikać zupełnie z czegoś innego – na przykład z poczucia seniora, że rodzina nie interesuje się nim i został opuszczony. Samotność również sprzyja skupianiu się na swoich dolegliwościach, a bezustanne opowiadanie o nich to nic innego jak próba zwrócenia na siebie uwagi.

Rodzina starszej osoby powinna zatem w razie zaobserwowania nadmiernego przejmowania się swoim zdrowiem u seniora sprawdzić przede wszystkim, czy faktycznie martwi go zdrowie, czy problem leży zupełnie gdzie indziej. Bardzo możliwe, że nadmierne obawy o swoje zdrowie ustaną, kiedy bliscy seniora poświęcą mu nieco więcej czasu i uwagi, a także pomogą zagospodarować sobie czas wolny i znaleźć zajęcie, jeżeli tego brakuje. Warto mieć na uwadze również to, że nawet błahe, ale często powtarzające się objawy faktycznie mogą wskazywać na jakąś chorobę. Dlatego diagnostyka jest bardzo ważna. Chodzi o to, by pomóc starszej osobie uniknąć paniki i koncentrowania się wyłącznie na swoim stanie zdrowia.

Zagrożenia dla hipochondryka

Hipochondrii może sprzyjać także prowadzenie życia towarzyskiego w poczekalniach w przychodniach lekarskich. To smutne, jednak w niektórych przypadkach chodzenie do lekarza po prostu dla zabicia czasu staje się faktem. Czekanie w kolejce stwarza starszym osobom możliwość przebywania i rozmów w swoim gronie. W takich okolicznościach siłą rzeczy zmierzają one do jednego tematu, czyli dokuczających dolegliwości. Relacje innych osób w podobnym wieku cierpiących na różne schorzenia mogą z kolei skłaniać seniora do rozmyślań nad swoimi objawami i doszukiwania się u siebie symptomów różnych chorób.

Jeżeli senior sam przed sobą przyznaje, że czasem idzie do przychodni wyłącznie dlatego, że po prostu nie ma innego pomysłu na zajęcie sobie czasu danego dnia, powinien poszukać sobie dobrej alternatywy. Chociażby zapisać się na ciekawe zajęcia dla seniorów czy przyłączyć się do klubu seniora. Co, jeśli bliscy starszej osoby widzą, że senior często przesiaduje u lekarzy, ale wyniki jego badań i samopoczucie nie wskazują na problemy zdrowotne? Warto delikatnie podpytać seniora, dlaczego tak często wybiera się na wizyty. Jeżeli nic nie wyniknie z takiej rozmowy, można spróbować zaproponować seniorowi jakieś zajęcie; na przykład karnet na basen, czy znaleźć kontakt do koła zainteresowań tożsamego z pasją seniora i zachęcić go do nowej aktywności. Być może okaże się, że senior potrzebował takiego bodźca. Wcześniej faktycznie miał problem z nadmiarem wolnego czasu i zwyczajną nudą.

Niechęć do pomocy lekarskiej

senior nie chce iść do lekarzaCo natomiast zrobić w sytuacji, kiedy senior nie chce się udać do lekarza mimo, że jego dolegliwości wskazują na faktyczny problem zdrowotny? Nie należy wcale do rzadkości sytuacja, w której starsza osoba bagatelizuje swoje objawy. Nie chce w ogóle słyszeć o konsultacji lekarskiej i nerwowo reaguje na poruszanie tego tematu przez bliskich. Wielu seniorów z góry zakłada, że i tak nie otrzyma satysfakcjonującej pomocy. Czy to ze względu na swój wiek czy też ze względu na rozczarowanie służbą zdrowia. W wyniku tego nie chcą tracić czasu, energii i pieniędzy na wizyty u specjalisty i leczenie.

Niektóre starsze osoby nie zgłaszają się do lekarza nawet z nasilającymi się objawami chorób przewlekłych mimo przyjmowania dotychczas zaordynowanych leków. Jeżeli senior jest zupełnie negatywnie nastawiony do wizyty u lekarza, być może będzie bardzo trudno nakłonić go do zmiany zdania. Niestety zbyt długie zwlekanie może doprowadzić do tego, że stan chorobowy zdąży się już rozwinąć. Nawet tak dalece, że będzie wymagał intensywnego leczenia. Bliscy seniora nie powinni zatem ustawać w wysiłkach, by nakłonić go do odwiedzenia specjalisty. Ważne, by dowiedzieć się, dlaczego konkretnie senior nie chce iść do lekarza i spróbować temu zaradzić.

Lekceważenie wskazań lekarskich

senior nie chce iść do lekarzaJeszcze inny, odrębny przypadek stanowią seniorzy, którzy owszem idą do lekarza gdy jest taka potrzeba, ale po otrzymaniu pomocy i odczuciu ulgi w dolegliwościach, zaczynają odchodzić od zaleceń lekarskich. Z czasem w ogóle przestają je stosować – do następnego ataku dolegliwości. I tak za każdym razem, koło się zamyka. Trudno przekonać seniora, że gdyby postępował tak jak wskazał lekarz, być może dolegliwości by nie nawróciły lub pojawiły się znacznie słabsze. Starsze osoby tak postępujące podchodzą do opieki lekarskiej na zasadzie interwencyjnej, kiedy problem zdrowotny się nasila i staje się dokuczliwy.

Przykładem może być osoba, której zdrowie nie pozwala na spożywanie tłustych potraw, ale lekceważy to wskazanie. Kiedy natomiast po takim jedzeniu odczuwa ból i cierpi na dolegliwości układu trawiennego, to wówczas udaje się do lekarza. Nietrudno się domyślić, że gdyby chory stosował się do zaleceń lekarskich, nawrót dolegliwości byłby zdecydowanie mniej prawdopodobny. Warto uświadomić tak postępującemu seniorowi, że w którymś momencie środki doraźne mogą już nie pomóc. Nie będą skuteczne, jeżeli pacjent nie będzie się stosował do wskazań lekarskich także wtedy, kiedy nie odczuwa dolegliwości. W innej sytuacji może bardzo zaszkodzić swojemu zdrowiu i przyczynić się do rozwoju swojej choroby.

Jak senior powinien właściwie dbać o swoje zdrowie?

obawy o swoje zdrowieJest kilka wskazówek, które pomogą starszej osobie znaleźć taki złoty środek pomiędzy lekceważeniem objawów a przesadnym reagowaniem na każdy podejrzany symptom. Po pierwsze z każdym niepokojącym, powtarzającym się lub bardzo nasilonym objawem trzeba iść do lekarza. Specjalista zajmie się ustaleniem przyczyny i poinstruuje pacjenta, co następnie należy zrobić. Do zaleceń lekarskich należy się stosować nawet po ustaniu dolegliwości. Kolejną bardzo ważną sprawą jest wykonywanie wszystkich niezbędnych badań okresowych i profilaktycznych zgodnie z zaleceniem lekarza. Monitorowania wymagają w szczególności choroby przewlekłe. Badania muszą wykonywać też osoby szczególnie narażone na wystąpienie jakiejś choroby. Trzeba o tym pamiętać także w określonym wieku, kiedy zwiększa się ryzyko zachorowania na dane schorzenie.

Warto zaznaczyć, że nie ma nic złego w rozmawianiu z innymi o dolegliwościach. Warunek – o ile nie jest to celem samym w sobie i nie prowadzi do poszukiwania u siebie objawów chorobowych. Tak samo nie musi być złe poszukiwanie informacji o zdrowiu w internecie, do momentu, do którego jest to tylko informacyjne. W żadnym wypadku wiadomości znalezione w sieci nie zastąpią wizyty u specjalisty; a już zwłaszcza nie wystarczą do postawienia jakiejkolwiek diagnozy.

Jak pomóc seniorowi, który ma problem z właściwym postrzeganiem swojego stanu zdrowia?

zdrowie senioraW tych skrajnych przypadkach, takich jak podejrzenie hipochondrii czy też absolutne odmawianie kontaktu z lekarzem nawet jeśli sytuacje tego zdecydowanie wymaga, pomocna może się okazać terapia psychologiczna. Terapeuta pomoże seniorowi ustalić dokładne źródło takiej sytuacji i krok po kroku z niej wyjść. Jeżeli się tego zaniecha, w perspektywie czasu senior może sobie bardzo zaszkodzić. Natomiast w momencie, kiedy starsza osoba nie dba o swoje zdrowie właściwie, ale są rokowania na zmianę tej sytuacji, warto by ktoś bliski spróbował pomóc seniorowi w uporaniu się z tym kłopotem. Tak jak już zostało wspomniane, możliwe że te problemy nie wynikają z niewłaściwego spojrzenia na swój stan zdrowia. Możliwe, że maskują samotność, brak akceptacji swojego wieku, obawę przed byciem odebranym przez otoczenie jako panikarz i niepotrzebnym złożeniem wizyty u lekarza, czy jeszcze z innych powodów.

Warto rozmawiać z seniorem i pomóc mu usunąć te przeszkody, które go zniechęcają. Przykładowo, można zmienić lekarza rodzinnego czy poszukać innego specjalisty. Jeżeli natomiast największy problem stanowi przesadny lęk o swoje zdrowie, warto zaangażować seniora w poszukiwanie informacji o zdrowym stylu życia, odżywianiu i sporcie i pomóc mu wcielić je w swoje życie. Tym sposobem można zastąpić wynajdywanie informacji o coraz to nowych chorobach i ich objawach, które senior zaczyna zaraz obserwować u siebie. Przyniesie to pożytek zarówno dla jego samopoczucia, jak i faktyczne korzyści dla zdrowia – w przeciwieństwie do wykonywania mnóstwa zbędnych badań i poszukiwania choroby tam, gdzie jej nie ma.