Dieta dla seniora
Jak powinna wyglądać prawidłowa dieta seniora? Co powinny jeść starsze osoby, by było to korzystne dla ich zdrowia? Czy dieta seniora znacząco różni się od zbilansowanej diety osoby dorosłej? Czy warto zmieniać dietę dopiero w podeszłym wieku, jeśli wcześniej cały czas była ona nieprawidłowa? Jakie znaczenie ma codzienna dieta seniora dla jego zdrowia?
Zagadnienie prawidłowego odżywiania się seniorów jest bardzo szerokie, jednak ciągle nie cieszy się dostatecznie dużym zainteresowaniem ze strony starszych osób. Wielu seniorów kultywujących przez lata nieprawidłowe nawyki żywieniowe w ogóle nie widzi potrzeby modyfikowania swojego codziennego jadłospisu. Zmiana sposobu odżywiania jest jednak bardzo wskazana, a nawet konieczna, jeżeli senior cierpi na choroby przewlekłe. Wraz ze zmianą trybu życia po zakończeniu aktywności zawodowej zwykle również konieczne jest zaadaptowanie swojej diety do nowych okoliczności. Zdrowa, właściwie dobrana dieta to także element profilaktyki przeciwchorobowej, dieta może wpłynąć na znacznie opóźnienie wystąpienia choroby lub spowolnić jej rozwój – analogicznie, złe i niezdrowe odżywianie może bardzo niekorzystnie odbić się na zdrowiu. Co szczególnie warto wiedzieć o diecie dla seniora?
Niedożywienie u osób starszych
Niedożywienie i otyłość – skrajne postacie nieprawidłowego odżywiania się seniorów. Niedożywienie wśród osób starszych jest sprawą wyjątkową przykrą. Jego przyczyny mogą być bardzo różne. Przykładowo starsza, schorowana osoba może nie zawsze czuć się na siłach, by pójść zrobić zakupy czy przygotować posiłek. Jeżeli ktoś taki jest samotny i nie ma przy sobie nikogo, kto mu pomoże w tych kwestiach, zdarza się, że czasami po prostu nie je. Starszym osobom często dokucza także brak apetytu i nie chęć do jedzenia, wobec tego jedzą znacznie mniej, niż jest to realnie potrzebne ich organizmowi.
Najsmutniejszą przyczyną niedożywienia wśród seniorów jest brak środków wystarczających na porządne odżywianie. Trzeba spojrzeć prawdzie w oczy i przyznać, że niestety takie sytuacje mają miejsce i jest to fakt. Nie chodzi tylko o ilość, ale także jakość spożywanych produktów. Seniorzy, którzy z konieczności wybierają tylko artykuły najtańsze, o kiepskim składzie, siłą rzeczy nie będą w stanie dostarczyć swojemu organizmowi wszystkich niezbędnych mu składników odżywczych. W przypadku niedożywienia seniora nie obejdzie się bez pomocy z zewnątrz – czy to lekarza specjalisty czy odpowiedniej instytucji, w zależności od przyczyny i konsekwencji zdrowotnych takiego stanu.
Otyłość u seniorów
Na przeciwnym biegunie plasuje się otyłość, która również stanowi poważny problem ze względu na stwarzanie niebagatelnego zagrożenia dla zdrowia. Biorąc pod uwagę osoby, które z otyłością zmagają się od wielu lat i z nią wkraczają w wiek senioralny, koniecznie powinny pozostawać pod opieką lekarza. Bardzo prawdopodobne, że pewne choroby, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca, rozwinęły się już wcześniej. Nawet jeśli wdrożono już leczenie, nie oznacza to, że można nadal trwać w otyłości. Tak długo, jak ona istnieje, będzie stanowiła obciążenie dla organizmu. Osoby długotrwale otyłe, zwłaszcza po sześćdziesiątym roku życia, obciążone są ogromnym ryzykiem wystąpienia tzw. chorób cywilizacyjnych. Muszą koniecznie dążyć do redukcji wagi, jednak najlepiej pod okiem specjalisty.
W korzystniejszej i mniej niebezpiecznej sytuacji są ci, którzy dopiero zaczynają przybierać na wadze – pozornie bez powodu, bo przecież jedzą jak zwykle. Tymczasem organizm osoby starszej z wiekiem zmniejsza swoje zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze. Nie musi to być związane z brakiem ruchu czy zakończeniem aktywności zawodowej. Nawet jeśli senior żyje w miarę aktywnie i trochę ćwiczy, to przy zbyt kalorycznym, tłustym jadłospisie, w krótkim czasie może znacznie zwiększyć swoją masę.
Zmiana nawyków żywieniowych
Wielu seniorom bardzo trudno jest zrozumieć, dlaczego skoro dotychczas cały czas spożywali dane produkty i cieszyli się dobrym zdrowiem, to nagle takie odżywianie zaczyna być szkodliwe i należy je zmienić. Może to się wydawać nieco dziwne, ale najłatwiej wytłumaczyć to seniorowi na takiej zasadzie, że podobnie jak dzieci muszą jeść nieco odmiennie niż dorośli, tak i osoby w podeszłym wieku powinny się odżywiać trochę inaczej, niż ludzie w sile wieku. Zmiana nawyków żywieniowych powinna dotyczyć nie tylko konkretnych produktów, ale przede wszystkim ich ilości. Powinny być one o kilkadziesiąt procent mniejsze niż wcześniej, uzależnione to jest także od trybu życia i potrzeb seniora. Przykładowo, pracujący fizycznie mężczyzna po przejściu na emeryturę i rozpoczęciu siedzącego trybu życia powinien zmniejszyć ilość spożywanego jedzenia nawet o niemal 30%).
Tutaj niestety pojawia się problem – ciągle jeszcze zdarzają się przypadki bagatelizowania tej kwestii przez lekarzy pierwszego kontaktu. Wielu seniorów zgłasza swojemu lekarzowi, że nic takiego nie zmieniło się w ich odżywianiu, a nagle zaczęli przybierać na wadze. Jeżeli okazuje się, że wyniki badań są w porządku, zwykle zalecenie lekarza brzmi po prostu „proszę mniej jeść”. Zazwyczaj taka lakoniczna porada nie przynosi żadnego efektu, zwłaszcza jeśli senior akurat wcale dużo nie je i ograniczenie tych porcji wywołałoby uczucie głodu. Zdecydowanie brakuje kompleksowej informacji od lekarzy, którzy powinni przeprowadzać z pacjentem wywiad dotyczący jego odżywiania i wskazać konkretne błędy lub skierować pacjenta do specjalisty. W końcu otyłość lub zagrożenie otyłością to zagrożenie dla zdrowia, a nie tylko kwestia wyglądu.
Skutki niewłaściwej diety
Skrajne przykłady niewłaściwego odżywiania to tylko ułamek problemów seniorów z odżywianiem. Zdecydowana większość z nich przybiera postać niewłaściwej codziennej diety, która w perspektywie czasu może przyczynić się (i w ogromnej części faktycznie się przyczyni) do rozwoju chorób, które mogą stwarzać zagrożenie nawet dla życia seniora. Przykładem może być tutaj zbyt wysoki poziom cholesterolu. Odpowiada on za rozwijanie się zmian miażdżycowych i w rezultacie doprowadza nawet do zawału serca. Dieta bardzo bogata w tłuszcze zdecydowanie sprzyja nagromadzaniu się „złego” cholesterolu LDL, dlatego nie powinno się czekać na moment krytyczny, kiedy lata złego odżywiania spowodują, że poziom ten będzie już bardzo wysoki. Zdrowe nawyki żywieniowe warto wprowadzić jak najszybciej.
Chcąc przekonać bliskich sobie seniorów do zdrowego odżywiania zdecydowanie warto zapoznać ich z alternatywnymi dla dotychczasowych, prostymi potrawami, które później będą mogli łatwo sami przyrządzić. Nie jest dobrym wyjściem strofowanie seniora, że spożywa za dużo tłustego mięsa czy smaży wszystko w dużej ilości oleju, jeżeli nie poinstruuje się go, jak ma postępować prawidłowo. Przecież jeżeli senior nie będzie wiedział, jak inaczej może przygotować sobie posiłek, to jest oczywistym, że zrobi to tak jak zwykle. Dobrym pomysłem jest np. odwiedzając starszą osobę, wpaść do niej z przygotowanym przez siebie lekkim i nietłustym posiłkiem, uwzględniającym preferencje smakowe seniora. Pozytywne zaskoczenie i zainteresowanie niemal gwarantowane. Tak postępując z pewnością uda się pomóc seniorowi zacząć zdrowo się odżywiać i zastąpić niezbyt zdrowe, ulubione potrawy ich zdrowymi odpowiednikami. Warto włożyć w to nieco wysiłku. Dzięki temu można przyczynić się do utrzymania bliskiego sobie seniora w dobrym zdrowiu.
Co powinien jeść senior?
Jakie produkty powinny być obecne w diecie starszej osoby? Podstawą zdrowego i prawidłowego odżywiania się starszej osoby są regularne, niewielkie posiłki, mniej więcej 4-5 w ciągu doby. Każdy posiłek powinien być możliwie zróżnicowany, ale przede wszystkim lekkostrawny, niezbyt tłusty, raczej bez soli, uważać trzeba także na cukier. Senior powinien spożywać dużo owoców i warzyw, potrawy powinny być gotowane, duszone lub pieczone – raczej unikać smażenia. Dieta seniora musi być bogata w błonnik, aby usprawnić pracę układu trawiennego; stąd w diecie obok warzyw powinny się znaleźć także produkty pełnoziarniste. Starsze osoby w miarę możliwości powinny także unikać żywności wysoko przetworzonej, pełnej chemicznych dodatków. Seniorzy raczej nie powinni pić mleka. Może wywołać problemy trawienne, natomiast generalnie nabiał i inne źródła wapnia są jak najbardziej wskazane. Jeśli chodzi o mięso, powinno się wybierać raczej drób i ryby, rezygnując lub spożywając okazjonalnie wieprzowinę czy wołowinę.
Na rynku jest dostępnych także wiele suplementów diety dla seniorów. Chociaż są one dostępne bez recepty, warto jednak skonsultować z lekarzem możliwość ich używania i wybór poszczególnych preparatów, przede wszystkim ze względu na możliwość ich interakcji z lekami stale przyjmowanymi. Bliscy seniora powinni pomóc mu nauczyć się zdrowo odżywiać i zadbać o to, by stosował się do zasad prawidłowego żywienia – przede wszystkim w trosce o jego zdrowie. Jednak to przede wszystkim do osoby starszej należy zrozumienie potrzeby zmiany niekorzystnych nawyków żywieniowych, jeżeli takie ciągle istnieją.