Choroby oczu u osób starszych

Jednym z elementów procesu starzenia jest pogarszanie się wzroku. Z biegiem lat wzrok naturalnie przestaje być sokoli, jednak jego stopniowe pogarszanie się może świadczyć nie o naturalnym procesie, ale o chorobie.

Seniorzy często lekceważą problem, uważając, że przecież skoro się starzeją, to pogorszenie się widzenia jest czymś normalnym i nie wymaga interwencji. Bardzo złą praktyką jest także noszenie od lat tych samych okularów korekcyjnych mimo, że już od dawna nie spełniają one swojej funkcji prawidłowo i nawet w okularach widzenie jest zaburzone. Trzeba koniecznie pamiętać o badaniach kontrolnych, nawet jeśli wydaje się, że od ostatniego badania nic się wyraźnie nie zmieniło. Nawet drobne objawy mogą świadczyć o rozwijającej się chorobie, a niektóre schorzenia przez długi czas mogą występować bezobjawowo – ujawni je tylko badanie lekarskie. Lepiej nie czekać na to, aż wzrok pogorszy się na tyle, że będzie utrudniał normalne funkcjonowanie, lub usunięcie wady będzie wiązało się z zabiegami operacyjnymi. W każdym wieku należy dbać o swój wzrok, nawet wtedy, kiedy jego pogarszanie się jest już procesem nieuniknionym. Dzięki temu jak najdłużej będzie można cieszyć się zdrowymi oczami i dobrym wzrokiem.

Dlaczego wzrok pogarsza się z wiekiem?

Oprócz tego, że jest to proces naturalny – z wiekiem oko stopniowo traci zdolność akomodacji, starzeje się soczewka oka, co w bezpośredni sposób wpływa na ostrość i komfort widzenia szczególnie z bliska. Zjawisko to, zwane prezbiopią Nie jest to jednak jedyna przyczyna pogarszania się kondycji oczu. Znaczenie ma tutaj także charakter wykonywanej przez lata pracy, np. przy komputerze lub przy drobnych elementach, które wymagają stałego skupienia wzroku w jednym punkcie. Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne. U kobiet wzrok może się pogarszać także przy kolejnych porodach, jednak nie jest to czynnik występujący u każdej kobiety.

Co ciekawe, nawet nieodpowiednia dieta może wpłynąć na pogorszenie się widzenia. Jeżeli w diecie ustawicznie brakuje substancji potrzebnych oczom do prawidłowej pracy, to po latach może dać to efekt w postaci pogorszenia wzroku. Dużą rolę odgrywa także czytanie przy niewystarczającym oświetleniu. Skupianie wzroku przy niedostatecznej ilości światła jest bardzo męczące dla oczu. Wzrok człowieka nie lubi także punktowego źródła światła, które zupełnie nierównomiernie oświetla otoczenie – występuje bardzo duży kontrast.

Zagrożenia dla wzroku

Warto wiedzieć również, że zagrożenie dla wzroku stwarzają także niewłaściwie dobrane okulary, lub wcale nie dobrane – kupowane w sklepach, na stoiskach itp. Przymierzanie takich okularów korekcyjnych i samodzielne ich dopasowywanie jest niewłaściwe, ponieważ nie uwzględnia indywidualnych uwarunkowań każdej z gałek ocznych. Okulary takie mają wartość uśrednioną i jednakowe soczewki, a prawdziwą rzadkością u osób z wadą wzroku jest występowanie takiej samej wady w każdym oku. Okulary koniecznie powinny być dobrane przez optyka lub optometrystę, a z biegiem czasu w razie potrzeby szkła muszą być zmieniane na nowe.

Nie bez znaczenia dla wzroku są także promienie słoneczne. Naturalną reakcją oka na ich nadmiar jest zwężenie źrenic, przy nadmiernym świetle odruchowe jest mrużenie oczu. Ta naturalna ochrona przed promieniowaniem słonecznym ma być wspierana przez okulary przeciwsłoneczne. W tym momencie dochodzi jednak do często popełnianego błędu, mianowicie wybierania okularów wątpliwej jakości, bez sprawdzenia i gwarancji, czy w ogóle i jakie filtry one posiadają. Noszenie przyciemnianych szkieł bez filtra może być bardziej niebezpieczne i szkodliwe dla wzroku, niż nieużywanie okularów przeciwsłonecznych wcale.

Objawy problemów ze wzrokiem

Skoro już wiadomo, że wzrok z wiekiem tak czy inaczej ulega pogorszeniu, to jakie objawy powinny zwracać szczególną uwagę? Bez wątpienia wizyty lekarskiej będzie wymagało nagłe i wyraźne pogorszenie się wzroku, taka zmiana nie może być wynikiem naturalnego procesu. Alarmujące są także zaburzenia polegające na pojawieniu się plamek, zaciemnień, zniekształceń czy punktowego zamglenia w polu widzenia. Do objawów, których nie można zlekceważyć, należą również wszelkie błyski, kolorowe smugi i iskry. Wszelkiego rodzaju zmiany w wyglądzie gałki ocznej, ból oka, ból w oczodole czy nawet ból głowy umiejscowiony nad okiem powinien być sygnałem do wizyty u okulisty.

Trzeba pamiętać o tym, że nikt nie jest „za stary” na leczenie chorób oczu. Zlekceważenie schorzenia może się wiązać nie tylko z problemami ze wzrokiem, które obniżą komfort życia codziennego, ale stwarzać inne zagrożenia dla zdrowia. Zwyczajna prezbiopia, czyli starczowzroczność, nie jest jednostką chorobową i nie wymaga leczenia, warto jednak nie ignorować tego i nosić odpowiednie okulary, co pozwoli zachować komfort widzenia nawet w podeszłym wieku.

Jakie choroby oczu najczęściej dotyczą osób starszych?

Jednym z takich schorzeń jest jaskra, która co prawda nie dotyczy tylko seniorów, jednak bardzo często u nich występuje. Jaskra wiąże się z postępującym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, a nieleczona może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Nie wiadomo dokładnie, co odpowiada za rozwinięcie się jaskry. Długo uważano, że źródłem tej choroby jest zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej, jednak okazało się, że nie każdy pacjent z jaskrą rzeczywiście ma podwyższone to ciśnienie. Jaskra bardzo długo rozwija się bezobjawowo, dlatego tak ważne jest przeprowadzanie badań profilaktycznych – tylko specjalista może wykryć ją we wczesnym stadium.

Na baczności powinny się mieć zwłaszcza osoby, które mają krewnych dotkniętych tą chorobą – istnieje prawdopodobieństwo dziedziczenia jaskry. Przy jaskrze mogą występować tzw. ataki choroby, które od pierwszego wystąpienia mogą już wyrządzić nieodwracalne zmiany. Przy pojawieniu się objawów w postaci ograniczenia pola widzenia, jaskra zwykle jest już bardzo silnie rozwinięta. W tym momencie zwykle operacja jest już nieunikniona i musi być przeprowadzona bardzo szybko, aby nie doszło do całkowitego zniszczenia nerwu wzrokowego.

Zaćma

Kolejnym dość częstym schorzeniem jest zaćma (zwana też kataraktą), która charakteryzuje się zmętnieniem soczewki oka w całości lub części, i tak samo jak jaskra w konsekwencji prowadzi do utraty wzroku – chory odróżnia jedynie światło od ciemności. Bardzo często rozwija się u osób starszych i nierzadko jest związana z występowaniem u danej osoby innych chorób, na przykład cukrzycy. Urazy i zapalenia gałki ocznej prawdopodobnie również mogą wpływać na rozwinięcie się zaćmy. Jeżeli po zaobserwowaniu u siebie spadku ostrości widzenia i dobraniu właściwych okularów, nadal odczuwa się stopniowe pogorszenie widzenia, być może za tą sytuację odpowiada właśnie postępująca zaćma. Osoby, które muszą często zmieniać szkła w okularach lub w ogóle mają problem z ich dobraniem, koniecznie powinny porozmawiać o problemie ze specjalistą. Bezzwłoczna wizyta u lekarza jest obowiązkowa, kiedy kształty tracą ostrość i zaczynają się rozmywać, kontury są niewyraźne. Zaćmę skutecznie usuwa się operacyjnie, na ogół nie jest to zabieg skomplikowany.

Zwyrodnienie plamki żółtej

Chorobą, która dotyczy niemalże tylko seniorów, jest zwyrodnienie plamki żółtej (AMD). Jest to schorzenie związane bezpośrednio z wiekiem i zwykle pojawia się po 70. roku życia. W przebiegu choroby degeneracji ulega plamka żółta znajdująca się na siatkówce oka, która odpowiada za ostrość obrazu w centralnej części pola widzenia. Schorzenie przybiera dwie postacie: suchą (najczęstszą) i mokrą (rzadką). Postać sucha jest bardziej łagodna i nie ma tak gwałtownego przebiegu. W postaci mokrej do przebiegu choroby dochodzą mikrowylewy, za które odpowiadają pękające naczynia krwionośne w siatkówce.

Na to schorzenie częściej zapadają seniorzy otyli, prowadzący niezdrowy, siedzący tryb życia oraz ci, u których wystąpiły zmiany miażdżycowe. Nie bez znaczenia dla zwiększenia ryzyka wystąpienia AMD jest współistnienie chorób układu krążenia i chorób serca. Pewną rolę odgrywają także czynniki genetyczne. Zwyrodnienie plamki żółtej początkowo zwykle obejmuje jedno oko, jednak w większości przypadków z czasem zmiany pojawiają się także w drugim. Do zauważalnych objawów AMD należą zaburzenia widzenia w centralnej części, dokładnie na wprost. Z racji tego, że schorzenie obejmuje początkowo tylko jedno oko, zmiana może być niezauważalna, kiedy jej nasilenie jest nieznaczne.

Odklejenie siatkówki

Odklejenie siatkówki (odwarstwienie siatkówki) jako kolejne schorzenie oka jest wymieniane wśród tych, które najczęściej dotyczą osób starszych. O fakcie, że doszło do rozerwania lub częściowego albo całkowitego odklejenia się siatkówki będzie świadczyć nagłe pojawienie się czarnych plamek lub zacienień w polu widzenia od skrajnej strony (czyli od nasady nosa lub od skroni). Jeżeli pojawią się takie objawy, po specjalistyczną pomoc należy udać się natychmiast. Szybka reakcja może zadecydować o tym, że uda się uratować wzrok w zaatakowanym oku. W przypadku rozerwania siatkówki bez odwarstwienia zwykle przeprowadzany jest zabieg przy użyciu lasera, który zapobiegnie odklejeniu się siatkówki. Jeżeli natomiast do niego dojdzie, pacjent będzie musiał zostać poddany operacji. Przyczyny tej choroby również nie są jednoznaczne. Wiadomo jednak, że odwarstwienie siatkówki raczej nie jest spotykane u osób przed pięćdziesiątym rokiem życia.

Rzecz jasna schorzeń oczu jest znacznie więcej, wskazane należą do najczęstszych chorób oczu u starszych osób. Sednem sprawy jest to, aby nie lekceważyć zmian w widzeniu oraz dolegliwości oczu, ponieważ mogą one świadczyć o chorobie. Nie jest tak, że każda zmiana oznacza kłopoty ze zdrowiem. Może być to normalny objaw prezbiopii i nie stanowić żadnego zagrożenia. Warto jednak sprawdzić na wszelki wypadek i się upewnić, niż żałować, że się tego nie zrobiło, w momencie gdy problemy ze wzrokiem stają się już bardzo poważne. Żaden senior z pewnością nie chce cierpieć z powodu znaczącego pogorszenia się wzroku i wszystkich codziennych niedogodności z tym związanych. Dlatego obserwując u siebie zmniejszenie ostrości widzenia lub inne problemy powinien koniecznie poddać się odpowiednim badaniom okulistycznym. Dzięki temu w przypadku wystąpienia choroby, będzie można ją wykryć we wczesnym stadium.